اهمیت به اداب و سنن

تمدن ایران را بضاعتی است که در شایستگی ان همه دم بر ان بالیده و هر ان احساس غرور و شادابی کرده ایم کسب افتخاراتی که زائیده تلاش و کوشش پیشینگان برای دست یافتن به ارزوهایی بوده است که در راه ان از همه چیز خود حتی عزیزترین سرمایه یعنی جان خود گذشته و انرا برای زنده ماندن نام ایران عزیز تقدیم داشته اند و امروز پس از گذشت سالیان متمادی از ان دوران در گوشه ای از افریقا انهم در مصر در کند وکاوهای این کشور که در حال حاضر نیز روابطی انچنان حسنه با ما ندارد اثاری را از لشگریان و سربازان ایران باستان می یابیم و بنابراین حضور مقتدرانه یک ملت در پهنه گیتی نشاندهنده داشتن برنامه و استراتژی و ازهمه مهمتر تدابیر لازم برای تکیه زدن برجایگاه رفیعی است که براساس این شعر شاعر شیرین سخن : 

تکیه برجای بزرگان نتوان زد به گزاف     مگر اسباب بزرگی همه اماده کنی  

بنابراین به همان منوال که به مراسمات خاص از انجمله مصائب و سوگواریها و... پرداخته میشد در همان راستا نیز به شادیها و مراسمات نشاط اور نیز اهمیت داده شده و از انجمله توجه ویژه به اداب و سنن ماندگار از گذشتگان بوده است که به حمدالله در حال حاضر نیز برخی از افراد جامعه ایرانی بدان اهمیت میدهند و از انجمله برگزاری شب یلدا که از ایرانیان باستان بیادگار مانده است . 

در این شب و یا در انچنین شبی که روز پایانی پائیز در حال اتمام است و از فردا روز زمستان سرد اغازین میگیرد شبی است بلند و طولانی که همه اقوام وخویشان گردهم امده و با هندوانه و انار و اجیل و ....همراه با گفتار زیبای پدر بزرگ ومادر بزرگها و ... گرد هم امده و قصه های جالب را میشنوند و بنابراین در شبی به بلندای یلدا در کنار هم خود را برای گذر از زمستان اماده میکنند . 

این مراسم باستانی را در قالب اهمیت به اداب و سنن ایرانیان باستان گرامی داشته و برای همه شما ارزوی توفیق دارم . 

در همین رابطه به مطلبی برخورد کردم که ترجیحا در این قسمت برایتان منعکس و امید که مورد توجه قرار گیرد:  

چله نشینان شب یلدا گرد هم جمع می شوند و تا نیمه های شب بر سر سفره های یلدایی خود حافظ می خوانند تا این سنت دیرینه چهار هزار ساله همچنان پابرجا باقی بماند.در گذر روزهای سرد، مردم ایران در فرهنگ خود طولانی ترین شب سال را با نام "یلدا" به ثبت رساند اند تا مجالی پیدا شود برای با هم بودن و از آرزوهایی گفتن که شاید فقط در چله نشینی باید طعم شیرین آن را چشید.

شب یلدا که شب اول دی ماه است و در باور مردم مانده که در روز اول دی ماه نور از کمترین حد خارج می شود و به تدریج از آن روز به بعد بر میزان نور افزوده می شود و به این دلیل آن را میلاد اکبر می نامند.

- یلدا آیینی چهار هزار ساله

برای نخستین بار ابوریحان بیرونی در سال 420 هجری قمری در خصوص آیین شب یلدا مطالبی نگاشته اما به نظر می رسد برپایی این شب از چهار هزار سال پیش آغاز شده و تاکنون ادامه دارد.

جمشید صداقت کیش فارس پژوهش و محقق در این رابطه به خبرنگار مهر در شیراز می گوید: گذشتگان معتقد بودند این روز، روز خدای تعالی، روز زایش خورشید است و در آیین مهر بر این باور بودند که در این روز میترا سپر خدای آفتاب زاده شده است همچنین زرتشت نیز این روز را زادروز ایزدفرشته مهر می داند.

این محقق می گوید: در دروه ای که فصلهای سال 45 روزه بوده و بر اساس استراحت کشاورزان این فصلها تنظیم می شده روز اول دی گاهنبار این دوره بوده که شش روز جشن گرفته می شده است.

صداقت کیش با اشاره به ریشه پاسداشت این شب نیز بیان می کند: بسیاری بر این باورند که ریشه پاسداشت شب چله میراث قوم "کاسپها" است آنها از نخستین اقوام آریایی بودند که ابتدا در گیلان امروزی سکنی می گزینند. کاسبها قومی نیرومند به شمار می رفته که با مدول قراردادن چهار طاقی ها توانستند انحراف 23 درجه مدار زمین در گردش به دور خورشید را اندازه گیری کنند، آنها با استفاده از این ابزار به تقویمی دقیق دست پیدا کردند و دریافتند که پس از آخرین شب پائیز اندک اندک بر طول روزها افزوده و از طول شبها کاسته می شود.

- تفال بر حافظ در شب چله نشینان

با نگاهی به آداب و رسوم اصیل شب یلدا می توان تاحدودی به این نتیجه رسید که یلدا نیز عیدی دیگر برای ایرانیان به شمار میرفته که در آن همگان گندم سبز کرده، سفره گسترانیده و به دیدار اقوام و آشنایان می رفته اند.

صداقت کیش در خصوص آیین شب چله نیز می گوید: پهن کردن سفره بر روی کرسی، خوردن میوه های متنوع و از همه مهمتر هندوانه از دیگر آداب و رسومی بوده که در این شب توسط چله نشینان برگزار می شده است.

این محقق می افزاید: حافظ خوانی فردی و دسته جمعی نیز در این شب رواج زیادی داشته و این بخش را می توان یک جزء جدا نشدنی شب چله نشینان دانست.

- هندوانه بلا را از یلدایی ها دفع می کند

این محقق همچنین با اشاره به خوردن هندوانه نیز می گوید: در مورد خوردن هندوانه اظهار نظرهای گوناگونی وجود دارد به طوریکه گفته می شود با خوردن این میوه در شب یلدا بلایا از فرد رفع می شود و یا سرمای زمستان رفته و تشنگی تابستان نیز از بین می رود.

وی ادامه می دهد: قرمزی داخل هندوانه همانند خورشید است و همواره مورد توجه مهرپرستان قرار داشته البته ناگفته نماند که آداب و رسوم شب یلدا در مناطق مختلف ایران متفاوت است.

منصور رستگار فسایی استاد بخش ادبیات دانشگاه شیراز نیز با اشاره به آداب و رسوم شب یلدا در بین مردم شیراز می گوید: شیرازیها در این شب که بلندترین شب سال محسوب می شود به دید و بازدید و شب زنده داری می پردازند.

وی می افزاید: سفره مردم شیراز در شب یلدا مملو از خوراکیهای فصل است، مرکبات و هندوانه برای سرد مزاجها و خرما و رنگینک برای گرم مزاجها مهیاست.

شیرازیها در سفره یلدای خود یکی دو لاله و چند شمع رنگین روشن می کنند و انار و هندوانه نیز جزو جدایی ناپذیر سفره یلدایی شیرازیها بوده است.

شیرازیها معتقدند عموم مردم یا گرم مزاجند یا سرد مزاج و در شب یلدا آنها که گرم مزاجند باید از انواع خنکیها مانند هندوانه بخورند تا طبعشان برگردد و سرد مزاج شوند و آنها که سرد مزاجند باید در این شب از گرمیها مانند خرما، رنگینک، انجیر و ارده و شیره بخورند تا مزاج آنها به گرمی برگردد ضمن اینکه در بین شیرازیها رسم است که در این شب هویج پلو خورده شود.

در فرهنگ عامیانه مردم شب یلدا، شب دوستی است، شب کارهای خیر، مردم ایران که قبلا کشاورز یا دامدار بودند آموخته اند تا سرمای زمستان را بهانه ای برای دور هم جمع شدن و جشن پایان سال زراعی بدانند. شب آرزوها، آرزوهای یلدایی چله نشیان که گفتن و شندینش فقط در شب یلدا لذت دارد.

قصه گویی پدر بزرگ و مادر بزرگها که شاید سالیان پیش برای کم سن و سالها جذابیتی وصف ناپذیر داشت امروز شاید کمتر مورد توجه قرار گیرد اما حضور یلدایی اقوام و و آشنایان در کنار یکدیگر جلوه ای از فرهنگ کهن این مرز و بوم را برای همگان در معرض دید قرار داده است.