نوروز باستانی

اگرچه منطق و عقل از ضروریات زندگی هر انسانی است لیکن سرشت و طبیعت انسان با احساس عجین شده و در هم امیخته و اگر نبود احساس در وجود نوع بنی بشر قطعا مشکلات خاصی بلحاظ غلبه ددمنشی سایر جاندران بر وجود انسانها سیطره پیدا کرده وهم ایشان را دچار چنان خسرانی میکرد تا مرتبتی در جوار بارگاه ربوبیت کسب نکرده و همچون سایر موجودات در پهنه حیات به زیستی بدون خیر و عاری از برکت مشغول گرددبنابراین این احساس البته توام با عقل و درایت عملا نوع دوستی و همدردی و با هم بودن را به ارمغان اورده و باعث حاکمیت روح جوانمردی بر انسان شده و موجب افزایش توان برای ادامه حیات میگردد . 

توجه به غمها و شادیهایی که در زندگی انسان رخ میدهد موجب تحول و عبرت اموزی شده و انسانها را به هم نزدیک میکند وازانجمله شادی ها و اعیاد بیشتر برای توان افزایی از طریق افزایش روحیه شده و نمونه بارز ان نوروز باستانی است که اتفاقی است بزرگ در بهترین فصل از انسان که موجب تحول و تطور شده و بوی نوی زندگی را به مشام میرساند وبدین سان باید از تحول در فصول درس بزرگی برای تحول در احوال و قلوب گرفت لذا در راستای توجه به خواسته های خوانندگان عزیز در پاسخ به همولایتی عزیز مطلبی را از استادی ارجمند در این موضوع مهم منعکس میکنم تا بیشتر با این ائین باستانی اشنا شویم باشد که شما از ان بهره برداری لازم را داشته باشید  :    

نوروز،هرمزروز،اورمزد روز،نخستین روز یا آغاز سال نو خورشیدی از کهن ترین جشن های به جای مانده از عهد عتیق واز قدیمی ترین آیین های ملی در جهان ماست. خاستگاه این روز نو،ایران باستان است .ایرانیان آغازین روز بهار را با عناوینی چون "ناواسردا"،"نوسارد"و"نوسارجی"، یعنی سال نو می شناخته وجشن می گرفته اند. بنیانگذار آن نا معلوم است. اما در منابعی چون شاهنامه و تاریخ طبری ازجمشید و در برخی متون دیگر از کیومرث وحتی از زتشت نام برده شده است.

دررهگذر تاریخ ،نوروز،تبدیل به آیین شده ،حالت افسانه ای وبعضا"صبغه مذهبی پیدا کرده است ودر میان ملی گرایان، موحدان از زرتشتی، مسیحی ومسلمان دارای جایگاه رفیعی است.

از اهمیت این آیین باستانی همین بس که در فراز وفرود زمانه وپیچ وخم های تاریخ وحوادث روزگار ،جان به سلامت برده ،عمری جاودان یافته ودر صحیفه عالم ثبت ،گسترش وتداوم حیات داده است.

به نظر میرسد رمز ماندگاری آن را باید در جنبه های طبیعی ومعنوی آن دانست. این روز،آغازی بر پایان سال گذشته ونقطه مماس دو سال خورشیدی است. مهمتر آنکه مرکز تحول وشاهین متقارب ومتعادل طبیعت است. خاستگاه این روز سعد، سرزمین پارس است که حلول آن با تحول طبیعت همراه است.اگر برآیند این تحول را در کشور پهناور پارس از شمال تا جنوب واز شرق تا غرب واز حضیض تا اوج را محاسبه کنید، نقطه ثابته پرگار، زادگاه نوروز است.

دراین ایام بطحا باجوش شکفتن و هامون با شور زادن همراه است . دشت ودمن با کسای مبرقش خود نمایی را می آغازد. مرغزارها، باغ وراغ، تاکستانهای نورسته، سبزه زاران، سنبلستان وآلاله ها، خلعتی فیروزه فام وبوریایی رنگین بر تن می پوشانند و آمیزه ای شگفت از جلوه های جمال وزیبایی به نمایش می گذارند تا در جشن با شکوه طبیعت از قافله عقب نمانند. شعله های جان مرغان وپرندگان با باد صبا، فروزانتر وهزارها، پرستو ها وکبکان کوهساران  پر هیجان ترند. این پرندگان خوش الحان در کنار ریاحین، سنبل هاوضیمران وگلهای وحشی با نغمه های مهیج ، مغازله ومعاشقه آغاز میکنند تا با ربایش دل، آشیانه عشق بنا نهند .

در صحاری سر سبز وفیروزه فام ،هیونان بختی ،کرندوکهر های سرمست وآهوان پر جست وخیز ودر دامنه ها واتفاعات قوچ ومیش ها وکل وبز های وحشی نیز با آهنگ موزون طبیعت همراه می شوند. برفاب ها ،صافتر از شبنم ،زلال تر از اشک چشم ،گواراترین چشمه سارها را در فراز ونشیب کوهساران جاری می سازند. نور پرداز این ارکستر موزون وجشن با شکوه زرین تر وملایم تر می تابد. ماه و ستارگان هم با شوکتی دیگرگون والماس وش ، براقتر ودرخشنده تر نور پردازی می کنند. با ایجاز ودوری از اطناب، گویا مشاطه طبیعت ونیروهای مرموز آن دست به کار شده اند تا با آرایشی لطیف وظریف ، فردوس برین را در این دنیای خاکی ودر این نقطه تعادل باز نمایی کند. کاش می توانستیم زبان طبیعت را بهتر درک کنیم تا فهم رموز اسرار خلقت آسانتر شود.

حافظ شیراز سراینده غزلهای عرفانی با زبان شعر این وضعیت را این گونه به تصویر کشده است:

چو غنچه گر فرو بسته است کار جهان**** توهمچو باد بهاری گره گشای میباش

صبا به تهنیت پیر می فروش آمد       *****که موسم طرب وعیش وناز ونوش آمد

هوا مسیح نفس گشت وباد نامه گشای *****درخت سبز شد ومرغ در خروش آمد

تنور لاله چنان بر فروخت باد بهار   ****که غنچه غرق عرق گشت وگل به جوش آمد

سعدی شیرین سخن نیز این گونه می سراید:

بامدادی که تفاوت نکند لیل ونهار******خوش بود دامن صحرا وتماشای بهار

این همه نقش عجب بردر دیواروجود****هر که فکرت نکند نقش بود بر دیوار

آدمی زاده اگر در طرب آید نه عجب****سرو در باغ برقص آمده وبید چنار

بر پایه آموزه های زرتشتی، غره بهار،دستاری از معنویت بر سر نهاد وهاله ای ازقداست اهورایی واسطوره در هم آمیخت به گونه ای که برخی نوروز را نخستین روز آفرینش جهان دانسته اند .روزی که اورمزد آفرینش جهان را آغازید ودر پایان ششمین روز به انجام رسانید .ایرانیان مسلمان نیز با افزودن قرآن به هفت سین بر جلا وشکوه آن افزودند. دعای یا مقلب القلوب والا بصار یا محول الحول والا حوال حول حالنا الی احسن الحال نیز صدای موزونی شد که همراه با تحول طبیعت افسانه زیبای نوروز با عشق حقیقی مذهب تقدس یافته واقعیتی دیگر به خود گرفت وبدینسان اسطوره وعشق شور زندگی نشاط وامید آفرید ونوروز را جاودانه وپایدار ساخت .

در این غایت القصوی طبیعت که درختان پیر هم با شاخکها ،جوانه ها وشکوفه ها دوران جوانی وسرزندگی را تداعی می کنند مردمان نیز آ یین هایی بر پا میدارند تا در این جشن سهیم باشند. برخی از این آیین ها در سالهای اخیر منسوخ گردیده وبه فراموشی سپرده شده است .تا چند دهه پیش حاکمیت میر نوروزی یکی از آیین های رایج بود .در این آیین در پنج روز پایانی سال مدیریت واداره شهر به فردی از اقشار پایین اجتماعی سپرده میشد. او نیز با انتخاب کار گزارانی از همان جنس فرمانها ودستور العملهایی را معمولا علیه طبقات بالای اجتماعی بویژه صاحبان قدرت وثروت صادر می کرد که تا حدودی مسموع واقع میشد وحکم او را مطاع می دانستند. حافظ با استفاده از مدت کوتاه این حکمرانی در یک بیت تمثیلی زیبا ساخته است.

سخن در پرده می گویم چو گل از غنچه بیرون آی***که بیش از پنج روزی نیست حکم میر نوروزی

خواندن اشعار در باره نوروز با مضامین اعتقادی ومذهبی توسط پیک های نوروزی وجمع آوری هدایا وکمکهای نقدی نیز از جمله مواردی است که در حال منسوخ شدن است ،اما اجرای چهار شنبه سوری ،خانه تکانی وزینت شهرها ومنازل مسکونی ،پاکی دلها وتهذیب اخلاقی با مسافرت های نوروزی ،بویژه زیارت اماکن مقدسه، زیارت قبور شهدا واهل خاک وقرائت فاتحه، گستردن سفره هفت سین یا در برخی مناطق هفت میوه، دید وبازدید از بزرگان ،اقوام وخویشان ،عیدی گرفتن وعیدی دادن ،اجرای آیین سیزده بدر ورفتن در آغوش طبیعت وگره زدن سبزه ، ارسال کارتهای شاد باش که در سالهای اخیر به مدد پیشرفت تکنولوژی رایانه ای به کارتهای الکترونیکی (پیامک وایمیل) تغییر پیدا کرده ، از جمله رسوم رایج است.

به نظر میرسد آیین های نوروزی ،امتزاجی مناسب از سنت حسنه باستانی وباورهای دینی واعتقادی ونمونه ای از باز نمایی هویت ایرانیان در عصر بحران هویت باشد.